การประพฤติพรหมจรรย์

พระพุทธเจ้าตรัสสอนภิกษุทั้งหลายว่า “ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุประพฤติพรหมจรรย์นี้ มิใช่เพื่อจะลวงคน มิใช่เพื่อจะเกลี้ยกล่อมคน มิใช่เพื่ออานิสงส์คือลาภสักการะและการสรรเสริญ มิใช่เพื่อให้คนรู้ว่า คนจงรู้จักเราด้วยอาการอย่างนี้ ความจริง ภิกษุประพฤติพรหมจรรย์นี้ก็เพื่อสังวร และเพื่อปหานะเท่านั้น” (คัมภีร์ขุททกนิกาย อิติวุตตกะ เล่ม ๒๕ หน้า ๓๘๒ ฉบับมหาจุฬา) พระอรรถกถาจารยอธิบายว่า "สังวร การสำรวม มี ๕ อย่าง คือ (๑) ปาติโมกขสังวร สำรวมในปาติโมกข์ (๒) สติสังวร สำรวมด้วยสติ (๓) ญาณสังวร สำรวมด้วยญาณ (๔) ขันติสังวร สำรวมด้วยขันติ) (๕) วิริยสังวร สำรวม ด้วยความเพียร ปหานะ การละมี ๕ อย่าง คือ (๑) ตทังคปหานะ ละกิเลสด้วยองค์นั้นๆ (๒) วิกขัมภนปหานะ ละกิเลสด้วยการข่มไว้ (๓) สมุจเฉทปหานะ ละกิเลสด้วยตัดขาด (๔) ปฏิปัสสัทธิปหานะ ละกิเลส ด้วยสงบระงับ (๕) นิสสรณปหานะ ละกิเลสด้วยสลัดออกได้ (ขุททกนิกายอิติวุตตกอรรถกถา ข้อ ๓๕ หน้า ๑๒๖ ฉบับบาลี)